5 października br. Minęło 25 lat od chwili, gdy Sąd Wojewódzki w Warszawie pod numerem „8” zarejestrował Federację Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Metalowego i Elektromaszynowego „METALOWCY”.

Ta ważna chwila otworzyła nowy rozdział w ponad 100 letniej historii funkcjonowania związków zawodowych Metalowców w Polsce. W ćwierćwiecze tego wydarzenia warto przypomnieć jak doszło do powstania Federacji. Warto przypomnieć głównych aktorów tych dni, pamiętając równocześnie, że wielu z nich już odeszło, wielu zakończyło aktywność zawodową i społeczną, ale są też tacy, którzy do dnia dzisiejszego aktywnie działają zarówno w zakładach, jak i w naszych strukturach ponadzakładowych. Przede wszystkim należy jednak pamiętać o najważniejszych twórcach Federacji, o często dzisiaj bezimiennych członkach zakładowych organizacji związkowych Metalowców. To oni na zebraniach zakładowych podjęli decyzję o powołaniu Federacji. To z ich upoważnienia Komitet Założycielski, a później delegaci na pierwszy Zjazd przyjęli ramy prawne, program działania i strukturę organizacyjną związku.

W centrum I Przewodniczący Federacji Włodzimierz Lubański

Blisko 25 lat temu Tygodnik społeczno-zawodowy METALOWIEC w numerze 47 z 28 listopada 1983 roku tak opisywał powstanie Federacji Związków Zawodowych :Metalowców”.

Trudno dziś jednoznacznie ustalić, kto, kiedy i w jakiej formie wystąpił po raz pierwszy z inicjatywą utworzenia ponadzakładowej organizacji związkowej w przemyśle elektromaszynowym. Ustawa z października 1982 r. umożliwiła budowanie od podstaw związków, lecz w pierwszym etapie tylko w zakładach. Ale już wówczas, na początku działacze nowych związków tworzyli często na zasadzie koleżeńskich lub sąsiedzkich porozumień, społeczne grupy konsultacyjne, stanowiące nieoficjalną i nie instytucjonalną płaszczyznę wymiany doświadczeń, wzajemnego wsparcia, zaświadczające o przełamywaniu izolacji, o budzeniu świadomości, że siła związków leży w ich jednoczeniu. Samorzutne koordynacyjne poczynania wystąpiły najwcześniej w większych ośrodkach przemysłu maszynowego, mianowicie w Łodzi i Bydgoszczy, w Poznaniu i Wrocławiu, w Lublinie i Kielcach. Jednak, aż do wydania uchwały nr 34 Rady Państwa z 12 kwietnia 1983 r. miały one jedyne lokalny zasięg a sporadycznie międzywojewódzki, jak w przypadku Łodzi i Wielkopolski.

Ważnym przedsięwzięciem natury organizacyjnej, wykraczającym poza dzielnicowe opłotki było utworzenie 25 kwietnia br. (1983) w Poznaniu, w siedzibie związku zawodowego HCP, przez przedstawicieli 15 zakładowych organizacji związkowych Wielkopolski komitetu organizacyjnego Federacji Związków Zawodowych Pracowników Przemysłu Metalowego Ziemi Wielkopolskiej z siedzibą w Poznaniu przy ul. Gwardii Ludowej 3. Największy udział w tych pracach wykazali działacze związkowi Zakładów CEGIELSKIEGO, CENTRY,WIEPOFAMY.

Podanie w prasie komunikatu o Federacji Ziemi Wielkopolskiej zaktywizowało inne regiony lub ujawniło podobne, o różnej intensywności, działania integracyjne. I dopiero wówczas okazało się, że było sporo równoległych działań i zamierzeń jednościowych. Wzrosło zainteresowanie nawiązaniem bezpośrednich kontaktów, wymianą sporządzanych naprędce dokumentów organizacyjnych. Kiedy więc padła propozycja zaproszenia do Poznania przedstawicieli organizacji związkowych z całego kraju w celu przedyskutowania celowości powołania ponadzakładowej struktury związkowej w przemyśle elektromaszynowym, nikt nie wątpił że to tylko kwestia czasu. I aktywności inicjatorów. 23 maja zebrali się w Poznaniu zwolennicy ogólnopolskiej federacji z 27 województw z upoważnieniem 279 organizacji związkowych. Powołano wówczas grupę założycielską takiej federacji, zaproponowano nazwę: Federacja Związku Zawodowego Przemysłu Metalowego i Elektromaszynowego, wystosowano apel o wspieranie jednościowych działań Na kolejnym spotkaniu, 9 czerwca, w Domu Kultury Zakładów CEGIELSKIEGO zapadły ważkie ustalenia:

• wyłoniono komitet założycielski federacji z Ryszardem Zajdą z „HCP” na czele,

• siedzibą komitetu założycielskiego stał się Poznań

• rozpoczęto dyskusję nad projektem programu, statutem i zasadami ordynacji wyborczej,

• przyjęto fundamentalną zasadę jednakowego traktowania wszystkich środowisk zawodowych, co potwierdzono zapisem o sekcjach zawodowo-branżowych i zapewnieniu im i należytej rangi w działalności przyszłej Federacji.

Na kolejnym III spotkaniu założycieli federacji 26 lipca, też w Zakładach Cegielskiego, przyjęto projekty statutu i programu działania, co umożliwiło wystąpienie z odpowiednimi wnioskami do Rady Państwa i Sądu Wojewódzkiego w Warszawie. Statut podkreśla demokratyczna równość każdej stowarzyszonej w federacji organizacji związkowej, poszanowanie ich samodzielności i samorządności, osobowości prawnej. Federacja ma służyć wszystkim związkom, zabiegać o realizację najważniejszego celu – o obronę zawodowych interesów pracowników przemysłu metalowego i elektromaszynowego. Przyjęty program działania nie stanowi zbioru drobnych postulatów, lecz akcentuje zainteresowanie federacji doskonaleniem polityki społecznej w państwie. Federacja opowiada się więc, za znowelizowaniem układu zbiorowego pracy i kodeksu pracy, ustanowieniem motywacyjnych zasad wynagradzania, kontrolą cen i badaniem kosztów utrzymania, przyśpieszeniem budownictwa mieszkaniowego, rozwojem powszechnie dostępnych form wypoczynku, poprawa warunków pracy i skuteczniejszą ochroną środowiska usprawnieniem opieki zdrowotnej lecznictwa uzdrowiskowego. Federacja deklaruje aktywne współuczestnictwo w tworzeniu dochodu narodowego i we właściwym jego podziale, będzie zapewniać swoim członkom prawo do szerokiej konsultacji oraz udział w tworzeniu aktów prawnych zagadnie ustaleń, normujących zagadnienia dotyczące interesów ludzi pracy, ponadto gwarantuje pełną jawność działania i prac organów wykonawczych federacji. Przyjęte na IV ogólnopolskim spotkaniu założycieli federacji, 26 sierpnia, w Lublinie zasady ordynacji wyborczej mają wykluczać jakiekolwiek manipulacje personalne, sprzyjać pozytywnej selekcji kandydatów do władz już w okręgach wyborczych w poszczególnych województwach dawać jednakowe szanse małym i dużym organizacjom.

8 września, Rada Państwa podjęła decyzję nr 80 o wyrażeniu zgody na działalność federacji z chwilą jej zarejestrowania, co nastąpiło 5 października br.(1983)

Okres od rejestracji do zjazdu wypełniły nie tylko żmudne prace organizacyjne. Znalazł się też czas na działalność merytoryczną, czego dowodem poświęcanie uwagi sprawom nowych zasad wynagradzania, spotkania z ministrami pracy, płacy i spraw socjalnych oraz hutnictwa i przemysłu maszynowego, udział działaczy komitetu założycielskiego w spotkaniach konsultacyjnych na szczeblu krajowym i lokalnym, rozmaite pisma kierowane do władz, łącznie z premierem. Do 8 listopada do federacji zgłosiło akces 400 organizacji związkowych z wszystkich branż przemysłu metalowego i elektromaszynowego, m.in. związki z takich przedsiębiorstw jak:

CEGIELSKI, URSUS, FSM, FABLOK, FSO, FSC Lublin, FSC Starachowice, PAFAWAG, ROMET, WSK, Świdnik, i Kalisz, FONICA, DIORA, ULTRA, Zakłady im. Szatkowskiego, Zakłady im. M. Nowotki w Warszawie, ZASTAL, WIFAMA, CENTRA, Stocznia Szczecińska im A. Warskiego.

Tylko tyle, i aż tyle napisał Metalowiec o powstaniu Federacji. W największym możliwym skrócie opisał wielowarstwowe i wielokierunkowe działania środowisk związkowych Metalowców z całej Polski, które ostatecznie doprowadziły do powołania struktury ponadzakładowej. Struktury, która w momencie powołania skupiała 130 tysięcy związkowców, wywodzących się z 409 zakładowych organizacji związkowych z 43 województw. W tym czasie w całej Polsce zarejestrowanych było 546 organizacji zakładowych w przemyśle metalowym.

Gdy, 5 października 1983 roku przed Sądem wojewódzkim w Warszawie w obecności kilkudziesięciu związkowców z całej Polski stanął upoważniony przez 14- osobowy Komitet Założycielski zespół w składzie: Ryszard Zajda – Przewodniczący, Mieczysław Sadłek, Edward Nesterowicz, Bogdan Karczmarek, Andrzej Dudewicz, aby zarejestrować Federację, było już wiadomo, że I Zjazd Federacji, a zarazem ostatni akt w procesie tworzenia organizacji ponadzakładowej w przemyśle metalowym będzie miał miejsce dwa miesiące później, czyli w grudniu 1983 roku. Dwa miesiące intensywnej pracy i przygotowań, których finałem był Zjazd zakończyły proces tworzenia Federacji Związków Zawodowych Przemysłu Metalowego i Elektromaszynowego z siedzibą w Warszawie.

Obrady Zjazdu szeroko zrelacjonował tygodnik społeczno-zawodowy Metalowiec w nr 48-49 z 5-12 grudzienia1983 roku pisząc między innymi:

Tak długo oczekiwana związkowa Federacja stała się faktem. Obradujący 1 i 2 grudnia br. I Zjazd Federacji Związków Zawodowych Przemysłu Metalowego i Elektromaszynowego stanowił ostatni akord tworzenia ponadzakładowej struktury.

Do poznańskiego Pałacu Kultury przybyło 386 delegatów z głosem decydującym, 44 – z doradczym ( z największych organizacji), oraz 14 członków komitetu założycielskiego federacji, którzy na wojewódzkich konferencjach wyborczych nie otrzymali mandatu. Nie przyjechało 15 delegatów.

W dalszej części czytamy:

Zjazd zatwierdził ordynację wyborczą i w oparciu o nią przystąpił – po uprzednim zaprezentowaniu wszystkich członków Rady Reprezentantów – do wyboru przewodniczącego. Na zgłoszonych 16 kandydatów 6 wyraziło zgodę kandydować. Pierwsze głosowanie nie dało rozstrzygnięcia, w drugim zaś wymaganą większość (50% + 1) zdobył Włodzimierz Lubański uzyskując 193 głosy.

Rzecz jasna relacja ze Zjazdu to obszerna dokumentacja obejmująca wszystkie poruszane sprawy poczynając od dyskusji nad statutem, poprzez składkę, postulaty i wnioski oraz dyskusję programową.

Zaprezentowany powyżej materiał ma na celu tylko przypomnienie najważniejszych działań, które w rezultacie doprowadziły do powstania naszej Federacji, a dla trochę młodszego pokolenia związkowców, mam nadzieję stanie się impulsem do aktywnego działania w ramach Związków Zawodowych Metalowców.

Koleżanki i Koledzy

Z okazji 25-lecia powołania do życia Federacji Związków Zawodowych „Metalowcy” składam Wam serdeczne życzenia pomyślności oraz wytrwałości w działalności związkowej. Wielu sukcesów w pracy zawodowej. Związki zawodowe od ponad 150 lat bronią interesów pracowniczych. To niezwykle trudne zadanie wymaga wielkiego poświęcenia i odwagi. Ta odwaga jest Nam wszystkim potrzebna, szczególnie w obecnym czasie, gdy co chwila napotykamy na próby ograniczenia swobód pracowniczych i wolności związkowych. Życzę, wszystkim Metalowcom, aby nie zabrakło Nam determinacji w walce o dialog społeczny, o godne warunki życia, o sprawiedliwe wynagrodzenie.

Galeria zdjęć

Ze Związkowym Pozdrowieniem

Romuald Wojtkowiak

Przewodniczący